element procesu terapeutycznego u sportowca z cukrzycą. Wymagana jest więc kontrola stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru przed treningiem, w jego trakcie oraz przez kilka godzin po zakończeniu ćwiczeń. Każdy pomiar glikemii dostarcza informacji, które pozwalają na odpowiednie dopasowanie dawek insuliny i spożywanych posiłków w celu optymalizacji wyrównania metabolicznego. Nowe możliwości kontroli glikemii w trakcie treningu sportowego oferują systemy do ciągłego jej monitorowania (CGMS, continuous glucose monitoring system). Wykazano, że ich zastosowanie zmniejsza ryzyko hipoglikemii w trakcie i po treningu fizycznym.

W Polsce dostępne jest urządzenie Guardian RT oraz niektóre modele pomp insulinowych wyposażonych w CGMS (Paradigm 722, Paradigm VEO). Jest to niezwykle ważne, ponieważ dla chorych na cukrzycę typu 1 uprawiających sport najlepszym modelem substytucji insuliny wydaje się ciągły podskórny wlew szybkodziałającego analogu insuliny. Możliwości techniczne osobistej pompy insulinowej pozwalają na czasową redukcję wlewu podstawowego, precyzyjne wyliczanie dawki insuliny do posiłku oraz lepszą synchronizację pomiędzy poposiłkową glikemią i insulinemią. Pozwala to na bezpieczną optymalizację wartości glikemii w ciągu doby.

Jak bezpiecznie trenować fizycznie, gdy jest się chorym na cukrzycę typu 1?

Ze względu na zwiększone ryzyko kwasicy cukrzycowej ketonowej osoby chore na cukrzycę typu 1 powinny unikać wysiłku fizycznego w sytuacji, gdy glikemia przekracza 250 mg/dl (13,9 mmol/l), a w moczu są obecne ciała ketonowe. Nie zaleca się treningu fizycznego również wówczas, gdy mimo braku acetonu w moczu glikemia przekracza 300 mg/dl (16,7 mmol/l) [12]. Dla osoby chorej na cukrzycę podczas treningu wytrzymałościowego bezpieczne i optymalne metabolicznie są wartości glikemii 100–180 mg/dl (5,6–10,0 mmol/l). Ograniczenie dla wzmożonej aktywności fizycznej stanowią także zaawansowane powikłania cukrzycy. Wysiłek fizyczny u osoby z retinopatią proliferacyjną wiąże się z ryzykiem wylewu krwi do ciała szklistego oraz odwarstwienia siatkówki.
Trening fizyczny u osób z cukrzycową chorobą nerek zwiększa wydalanie albumin z moczem i może
powodować progresję tego powikłania. Natomiast neuropatia autonomiczna jest związana z obecnością hipotonii ortostatycznej, spoczynkową szybką czynnością serca oraz zaburzeniami termoregulacyjnymi. Ze względu na te zaburzenia osobom, u których rozpoznaje się neuropatię autonomiczną, nie zaleca się wykonywania ćwiczeń fizycznych w zbyt niskich oraz zbyt wysokich temperaturach. W przypadku obecności zespołu stopy cukrzycowej istnieje większe ryzyko występowania urazów, przede wszystkim złamań kości z powodu współistniejącej osteoporozy.
Ponadto w przypadku obecności powikłań naczyniowych cukrzycy wysiłek fizyczny może spowodować wystąpienie niemego niedokrwienia mięśnia sercowego.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do treningu fizycznego są: ostra faza zawału serca, niestabilna choroba wieńcowa, zdekompensowana niewydolność serca, niewydolność układu oddechowego, nieskutecznie leczone nadciśnienie tętnicze, tachykardia spoczynkowa, ciężkie zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa, tętniak serca i aorty, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, nadwaga powyżej 160% należnej masy ciała, aktywny proces zapalny, incydenty zakrzepowo-zatorowe.

Rodzaj aktywności fizycznej zalecany osobom chorym na cukrzycę typu 1 powinien zależeć przede wszystkim od wieku, czasu trwania cukrzycy, dotychczasowej sprawności fizycznej oraz obecności i zaawansowania przewlekłych powikłań schorzenia. Pacjenci podejmujący wysiłek fizyczny powinni być kompleksowo przeszkoleni w zakresie metody intensywnej czynnościowej insulinoterapii. U osób w wieku 35 lat i starszych, prowadzących siedzący tryb życia, zwłaszcza przy współistnieniu innych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca, zaleca się przed zmianą stylu życia i podjęciem treningu fizycznego wykonanie elektrokardiograficznej próby wysiłkowej.

Wybór odpowiedniego zestawu infuzyjnego przez sportowców leczonych za pomocą OPI. Na wchłanianie insuliny wpływają miejsce założenia wkłucia (np. kończyny obciążone dużym wysiłkiem), długość wkłucia, temperatura otoczenia itp. W sportach kontaktowych, jak np. piłka nożna, koszykówka, sporty walki, należy unikać zestawów infuzyjnych zakończonych stalową kaniulą. Takie
wkłucie może zostać wyrwane i spowodować uraz u osoby korzystającej z pompy insulinowej, jak również u współzawodników. Zestawy infuzyjne zakończone miękką kaniulą mogą z kolei się zagiąć. Dlatego zaleca się sportowcom korzystanie z wkłuć implantowanych pod kątem ostrym, które są ułożone stycznie do skóry.

Sport wyczynowy a cukrzyca typu 1

W świecie sportu znanych jest wielu wspaniałych i utytułowanych zawodników chorych na cukrzycę typu 1. Sportowiec z cukrzycą powinien być zmotywowany do utrzymywania normoglikemii oraz mieć wiedzę pozwalającą na samodzielne dostosowywanie dawki insuliny, zarówno „bazowej”, jak i okołoposiłkowej, do potrzeb organizmu w okresie treningowym i w czasie odpoczynku. Oprócz praktycznych aspektów insulinoterapii program szkolenia powinien także obejmować niezwykle istotny element kompleksowej opieki, jakim jest wsparcie psychologiczne.

Czy z cukrzycą można uprawiać każdy rodzaj sportu?

Jeżeli nie ma przeciwwskazań do aktywnego uprawiania sportu, zaleca się wybór dyscyplin, które oprócz rozwoju fizycznego będą formą dobrej zabawy i relaksu. Pacjenci wyedukowani, którzy dobrze kontrolują swoją cukrzycę i nie mają ciężkich niedocukrzeń, mogą uprawiać każdą dyscyplinę sportu. Pewne ograniczenia należałoby jednak wprowadzić w przypadku: paralotniarstwa, szybownictwa, wyścigów motorowych i samochodowych, nurkowania, wyścigów konnych, ekstremalnej wspinaczki górskiej, skoków spadochronowych.
Co oznacza aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1?
Według obecnej wiedzy osoba z cukrzycą typu 1, o ile nie doszło u niej do późnych powikłań – uszkodzenia wzroku (zmian na dnie oka), nerek, układu nerwowego, układu krążenia – może, podobnie jak osoba zdrowa, uprawiać każdy sport, także wyczynowy. Dlatego pełna odpowiedź na to pytanie zależy od wyników kontroli w zakresie późnych powikłań. Jeżeli lekarz stwierdzi powikłania cukrzycy, powie, jakich wysiłków nie powinno się podejmować.
Fakt, że ma się cukrzycę, nie stanowi więc przeszkody do uprawiania sportu. Wręcz przeciwnie – zaleca się podejmowanie systematycznej aktywności fizycznej jako formy szczególnej dbałości o zdrowie, do której obliguje nas przewlekła choroba.
Można i trzeba dostosować dawki analogów insuliny oraz klasycznych insulin ludzkich do zwiększonego zużycia glukozy związanego z wysiłkiem fizycznym, ale w przypadku braku powikłań cukrzycy można uczestniczyć we wszystkich formach aktywności razem z osobami bez cukrzycy.
Trzeba pamiętać o odpowiednim dostosowaniu dawek analogów insuliny oraz klasycznych insulin ludzkich do podejmowanego wysiłku. Modyfikację leczenia insuliną powinien przeprowadzić lekarz. Gdy nie uda się dobrać odpowiedniej dawki insuliny, od razu po rozpoczęciu systematycznych wysiłków fizycznych, nie należy się zniechęcać.
Wysiłek fizyczny zmniejszy zapotrzebowanie na insulinę, dlatego prawdopodobnie będzie konieczne zmniejszenie dawek insuliny, zwłaszcza tej przed wysiłkiem. W przypadku podjęcia nieprzewidzianego wysiłku już po wstrzyknięciu insuliny, powinno się zjeść dodatkową porcję węglowodanów. 20
Jedyny rodzaj wysiłku, jaki nie jest zalecany ze względów zdrowotnych, to ćwiczenia siłowe z dużymi obciążeniami – podnoszenie ciężarów (tzw. „wyciskanie”).

Wybrane dyscypliny sportu – zalecenia

Golf – chociaż gra w golfa nie kojarzy się ze zbyt dużym wydatkiem energetycznym, to jest to jedna z dyscyplin sportowych, w których dość często dochodzi do hipoglikemii w czasie rozgrywek. Spadki stężenia glukozy we krwi związane są z czasem trwania rozgrywki (nawet 4 godziny), ukształtowaniem terenu pola golfowego, ale przede wszystkim wynikają z tego, że spożywanie posiłków podczas gry jest źle postrzegane. Z rozmów z zawodnikami wynika, iż najczęściej do pojawienia się pierwszych objawów hipoglikemii dochodzi około 9. dołka. Graczom zaleca się spożycie dodatkowej porcji węglowodanów przed rozpoczęciem gry oraz posiadanie porcji łatwo przyswajalnych węglowodanów (np. w formie napojów) w czasie gry.
Narciarstwo – wiąże się ze zwiększonym zużyciem węglowodanów, w związku z aktywnością fizyczną z jednej strony oraz hipotermią – z drugiej, dlatego niezwykle ważny jest właściwy dobór sprzętu oraz odpowiednie ubranie.
Nurkowanie – do niedawna było zakazane w grupie osób leczonych insuliną. Obecnie jest dozwolone po konsultacji lekarskiej oraz pod warunkiem, że partner osoby chorej na cukrzycę jest przeszkolony w zakresie rozpoznawania objawów hipoglikemii. Osoby z cukrzycą, które zamierzają nurkować powinny unikać alkoholu co najmniej na 24 h przed wysiłkiem, a w dniu nurkowania – mierzyć poziom glikemii częściej niż zwykle, zwiększyć ilość przyjmowanych węglowodanów oraz spożyć posiłek na godzinę przed planowanym zejściem pod wodę. Ponadto zaleca się im, aby w czasie nurkowania miały przy sobie porcję węglowodanów w formie płynnej. Poziom glikemii przed zejściem pod wodę powinien być wyższy niż 8 mmol/l.
Piłka nożna – ryzyko hipoglikemii można zminimalizować redukując, po konsultacji z lekarzem, dawkę insuliny przyjmowaną przed rozpoczęciem meczu. Ponadto zawodnik powinien spożywać dodatkowe porcje węglowodanów przed grą, w połowie meczu oraz po jego zakończeniu. Poważniejszym problemem jest późna hipoglikemia, występująca często po intensywnych treningach. Można jej uniknąć przyjmując po zakończeniu treningu posiłek bogaty w węglowodany złożone, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia napojów alkoholowych.
Kajakarstwo – w tym przypadku również zaleca się redukcję dawki insuliny oraz spożycie dodatkowej porcji węglowodanów przed rozpoczęciem spływu. Jednocześnie niezbędne są zapasy szybko przyswajalnych węglowodanów. Oczywiście konieczna jest obecność osób towarzyszących, potrafiących rozpoznać objawy hipoglikemii. Objawy te pojawiają się wtedy, gdy insulina została podana w okolicę ramion, w związku z tym zaleca się wstrzykiwać ją w powłoki brzuszne lub okolice ud. Także w tej dyscyplinie problemem jest późna hipoglikemia występująca wieczorem po intensywnym wysiłku. W związku z tym zaleca się spożycie dodatkowej porcji węglowodanów podczas wieczornego posiłku oraz przed snem.

Znani sportowcy chorzy na cukrzycę

Uprawianie sportu na wysokim poziomie przez osoby chore na cukrzycę jest dużym wyzwaniem. Oprócz intensywnie zaplanowanych dni treningowych dochodzą dodatkowe obowiązki związane z częstą kontrolą poziomu cukru we krwi, dawkowaniem insuliny i odpowiednią dietą.

Michał Jeliński jest jednym z najbardziej znanych polskich sportowców cierpiących na cukrzycę typu1. Mistrz olimpijski z Pekinu i czterokrotny mistrz świata w wioślarstwie. Dzień treningu czy zawodów Michał rozpoczyna od oznaczenia poziomu cukru, przyjęcia odpowiedniej dawki insuliny i spożycia śniadania w określonym czasie od wstrzyknięcia leku. Każdy posiłek musi być zaplanowany w czasie i zawierać wyliczoną dawkę węglowodanów. Podczas wysiłku sportowiec zawsze ma w zasięgu ręki batony energetyczne lub odżywki z glukozą, by mógł szybko zareagować na pojawiające się objawy hipoglikemii, choć do tej pory takie incydenty w czasie treningów się nie zdarzały. W czasie zwykłego dnia treningowego Michał przyjmuje pięć zastrzyków z insuliną działającą natychmiastowo i dwa – z insuliną o przedłużonym czasie działania. Oprócz codziennej troski o swoje zdrowie, Michał 3–4 razy w roku przechodzi kilkudniowe leczenie szpitalne połączone ze szkoleniem.
Innym wybitnym wioślarzem chorym na cukrzycę jest Steven Redgrave, pięciokrotny złoty medalista olimpijski. Dwa lata przed igrzyskami olimpijskimi w Sydney zgłosił się z typowymi objawami na badania lekarskie, które pokazały znacznie podwyższony poziom cukru (450 mg/dl) oraz niewielką kwasicę metaboliczną. Dodatkowe badania potwierdziły rozpoznanie cukrzycy typu 2. Zespół specjalistów opracował odpowiednią dietę dostarczającą 7000 kcal na dobę i składającą się z potraw o wysokim indeksie glikemicznym. Przeciętny dzień treningowy Stevena Redgrave’a składa się z 12 km biegu, 90 minut wiosłowania oraz ćwiczeń z obciążeniem i na ergonometrze. Zawody na jakich startuje ten zawodnik obejmują 6–8 minutowy wysiłek fizyczny na poziomie 80% VO2max.

Gary Hall kolejny wielki sportowiec zmagający się z cukrzycą typu 1. Jest to amerykański pływak, wielokrotny uczestnik Letnich Igrzysk Olimpijskich, zdobywca 5 złotych, 3 srebrnych i 2 brązowych medali. W czasie dnia treningowego przyjmuje 4–8 iniekcji z insuliny pochodzenia ludzkiego przy szczegółowym monitorowaniu poziomu glukozy we krwi. Ilość podawanej insuliny uzależniona jest od intensywności treningu. Gary Hall codziennie spożywa posiłki dostarczające około 4000–5000 kcal, z czego 60% stanowią węglowodany. Przed intensywnym treningiem dawka insuliny jest redukowana, a w czasie wysiłku zawodnik przyjmuje cukry średnio co 30 minut.
Gary Blakie znany Triathlonista, który w wieku 21 lat na mistrzostwach Wielkiej Brytanii zajął w tej dyscyplinie 8 miejsce. Cukrzycę typu 2 zdiagnozowano u niego w wieku 12 lat. Gary Blakie poziom glukozy we krwi reguluje stosując długo działającą insulinę analogową oraz krótko działającą insulinę przyjmowaną w czasie posiłków. Typowy tydzień treningowy tego sportowca obejmuje pływanie, jazdę na rowerze oraz bieg na dystansach, które wynoszą odpowiednio 3,5 mili, 150 mil oraz 25 mil.
Dwaj kolejni sportowcy chorzy na cukrzycę to hokeiści Toby Petersen i B.J. Crombeen z drużyny Dallas Stars NHL. Toby Petersen choruje na cukrzycę typu 1 od 5. roku życia, co nie przeszkodziło mu w karierze sportowej. Obaj zawodnicy w różny sposób utrzymują prawidłowy poziom cukru we krwi. B.J. Crombeen stosuje częste pomiary glukozy i wstrzyknięcia insuliny, natomiast Toby Petersen – pompę insulinową. Pompa insulinowa znacznie ułatwiła zawodnikowi codzienne życie. Umieszcza się ją w specjalnym pasie między brzuchem a biodrem bez dodatkowych zabezpieczeń, tak aby nie krępowała ruchów podczas treningów i zawodów.
Kris Freeman- jest jednym z najlepszych narciarzy biegowych w Stanach Zjednoczonych. Cukrzycę typu 1 zdiagnozowano u niego przed Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi 2002 w Salt Lake City. Przez 7 lat sportowiec ten stosował insulinę we wstrzyknięciach. Od 2008 roku Kris Freeman używa bezprzewodowej pompy insulinowej, która bezpośrednio przylega do skóry, dzięki czemu eliminuje ryzyko zamarznięcia insuliny. Zawody narciarstwa biegowego przebiegają w temperaturach od -4°C do -20°C i w tych warunkach tradycyjne pompy mogłyby stanowić problem.

Scott Verplank- zapadł w śpiączkę ketonową, gdy miał 9 lat. Z tamtego okresu pamięta tylko tyle, że zabroniono mu jeść lody. Obecnie zawodowo gra w golfa. W 1998 roku zwyciężył w mistrzostwach świata w tym sporcie. W 2005 roku wraz z Tigerem Woodsem reprezentował Stany Zjednoczone w Pucharze Prezydenta. Scott nie wstydzi się swojej choroby. Podczas gry często sprawdza poziom glikemii. Jest przekonany, że może grać dobrze tylko wtedy, gdy ma prawidłowe poziomy cukrów, a dobra gra to duże pieniądze. Na swoich zwycięstwach zarobił ponad 2 miliony dolarów, dzięki czemu znalazł się na 19. Miejscu 2005 PGA Tour Money List. Jaka jest jego strategia? Stara się zaczynać grę od około 150 mg/dl i mimo że od 20 lat gra w golfa, przy pierwszym dołku skacze mu stężenie adrenaliny, więc przed drugim dołkiem musi skorygować dawkę insuliny podawaną przez pompę. Jego średnie odsetki HbA1c oscylują wokół 6,7%. Jego motto brzmi: „Nie musisz pozwolić cukrzycy kontrolować Ciebie, masz lepszą opcję — to Ty możesz nią dowodzić”.

Niezwykłym sportowcem diabetykiem jest także Jay Hewitt ,u którego cukrzycę zdiagnozowano w 24. roku życia, gdy był na pierwszym roku studiów prawniczych. Po tej diagnozie chciał udowodnić sobie i innym, że cukrzyca nie przeszkadza mu w osiągnięciu najwyższych celów i zaczął brać udział w Ironman Triathlon. Są to zawody sportowe, w których należy pokonać 226 kilometrów, z czego 3,8 km pływając, 180 km jeżdżąc na rowerze i 42,195 km biegając. Ów wyczyn powtórzył nie bagatela, bo 13 razy! Należy dodać, że Jay na co dzień nie jest wielkim sportowcem, tylko przeciętnym człowiekiem, pracuje jako prawnik. Mówi, że triathlon pomaga mu uwierzyć, że ma w sobie wystarczająco dużo dyscypliny i determinacji, by osiągnąć swoje osobiste i zawodowe cele bez względu na przeszkodę, jaką jest cukrzyca.

Jak chory powinien przygotować się do wysiłku fizycznego?

Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie, ponieważ odwodnienie może niekorzystnie wpływać na glikemię oraz na czynność serca. Dotyczy to szczególnie wysiłku fizycznego wykonywanego w wysokiej temperaturze. Zaleca się właściwe nawodnienie jeszcze przed rozpoczęciem ćwiczeń, na przykład 0,5 litra (około dwie szklanki) płynu 2 godziny przed wysiłkiem. W czasie trwania ćwiczeń należy również pić tyle, aby uzupełnić ilość płynów utraconych poprzez pocenie lub też wypijać maksymalną tolerowaną ilość płynu. Szczególną ostrożność należy zachować, jeżeli wysiłek fizyczny wykonuje się w szczególnie niskich lub wysokich temperaturach. Ćwiczenia oporowe z użyciem ciężarów mogą wykonywać osoby młode, ale nie pacjenci starsi z długotrwałą cukrzycą. Umiarkowane programy ćwiczeń z niewielkimi ciężarkami i dużą liczbą powtórzeń, które pozwalają utrzymać i wzmocnić siłę mięśni górnej połowy ciała, można zalecać prawie wszystkim chorym na cukrzycę.

Wysiłek fizyczny a cukrzyca typu 2

Potencjalne korzyści płynące z wykonywania ćwiczeń fizycznych przez chorych na cukrzycę typu 2 są ogromne, a wyniki ostatnich badań podkreślają znaczenie długoterminowych programów aktywności fizycznej w leczeniu i prewencji tej choroby oraz jej powikłań. Korzyści metaboliczne wynikające z wykonywania ćwiczeń przedstawiono poniżej.


Jak zapobiegać schorzeniom układu sercowo- naczyniowego?

U chorych na cukrzycę typu 2 zespół insulinooporności nabiera coraz większego znaczenia jako istotny czynnik ryzyka występującej przedwcześnie choroby wieńcowej, zwłaszcza jeżeli towarzyszą mu: nadciśnienie tętnicze, hiperinsulinemia, centralna otyłość, zaburzenia metaboliczne, takie jak hipertriglicerydemia, niskie stężenie cholesterolu frakcji HDL, nieprawidłowe LDL oraz podwyższone stężenie wolnych kwasów tłuszczowych. W większości badań wykazano, że pacjenci z tymi schorzeniami cechują się niską sprawnością fizyczną w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej, nawet jeżeli dobrano ich pod względem stopnia aktywności, oraz że niska sprawność wiąże się z występowaniem wielu czynników ryzyka schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Poprawa wielu z tych czynników ryzyka wiąże się ze zmniejszeniem stężeń insuliny i jest prawdopodobne, że wiele korzystnych efektów ćwiczeń fizycznych, obserwowanych w odniesieniu do czynników ryzyka schorzeń układu sercowo-naczyniowego, wiąże się z poprawą wrażliwości na insulinę.
 

Hiperlipidemia

Wykazano, że regularne ćwiczenia fizyczne skutecznie obniżają stężenie bogatych w tri glicerydy VLDL. Jednak nie stwierdzono jednoznacznie wpływu regularnych ćwiczeń na stężenie cholesterolu frakcji LDL . z jednym istotnym wyjątkiem: w większości badań nie wykazano istotnej poprawy stężenia cholesterolu frakcji HDL u chorych na cukrzycę typu 2, co być może spowodowała zbyt niska intensywność ćwiczeń fizycznych.

• Wyrównanie metaboliczne przed rozpoczęciem wysiłku fizycznego - należy unikać wysiłku fizycznego, jeżeli glikemia na czczo > 250 mg% i jeżeli występuje ketoza, a jeśli glikemia > 300 mg%, ale nie stwierdza się ketozy, należy zachować ostrożność; wskazane jest spożycie dodatkowej porcji węglowodanów, jeśli glikemia < 100 mg%.
• Monitorowanie glikemii przed i po wysiłku fizycznym należy ocenić, kiedy niezbędne jest wprowadzenie zmian w dawkowaniu insuliny lub w spożywanych posiłkach; należy nauczyć się oceniać zmiany w glikemii w odpowiedzi na różne rodzaje wysiłku fizycznego.
• Posiłki w zależności od potrzeb należy spożyć dodatkową ilość węglowodanów, aby zapobiec hipoglikemii; produkty spożywcze zawierające węglowodany powinny być łatwo dostępne w czasie trwania wysiłku fizycznego oraz po jego zakończeniu. Ponieważ cukrzyca wiąże się ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia makroangiopatii, korzystny wpływ wysiłku fizycznego na znane czynniki ryzyka miażdżycy jest szczególnie cenny. 
• Ćwiczenia mogą przyczynić się do poprawy profilu lipidowego, obniżenia ciśnienia tętniczego krwi oraz poprawić ogólną wydolność układu krążenia. Należy jednak zauważyć, że w wielu badaniach nie udało się wykazać niezależnego wpływu wysiłku fizycznego na poprawę wyrównania glikemii, ocenianą na podstawie stężenia HbA1c u chorych na cukrzycę typu 1. Badania te umożliwiły jednak zmianę spojrzenia na ćwiczenia fizyczne, których celem ma być nie tylko obniżenie glikemii, ale również korzystna z wielu względów zmiana stylu życia. Ważnym zadaniem jest rozwój takich metod postępowania, które pozwoliłyby chorym na cukrzycę typu 1 brać udział w zajęciach sportowych zgodnych z ich stylem życia i nawykami, a jednocześnie przyjemnymi i bezpiecznymi.
  
  Zalecenia dotyczące wysiłku fizycznego u dorosłych chorych na cukrzycę typu 1, u których nie występują powikłania, obejmują również dzieci, należy jednak pamiętać, że u dzieci występuje większa zmienność glikemii.
  
  Obecność późnych powikłań cukrzycy może być przyczyną, dla której pewne rodzaje aktywności fizycznej mogą nie być zalecane. Jeżeli istnieją zaawansowane zmiany na dnie oka, poważne zaburzenia czucia w obrębie stóp, należy unikać niektórych rodzajów wysiłku fizycznego, które mogą nasilać te powikłania.
  Przy zaawansowanych zmianach cukrzycowych w oczach (retinopatia cukrzycowa) niewskazane są intensywne ćwiczenia, podczas których dochodzi do wstrzymywania oddechu, natężania mięśni, podskoków, ćwiczeń w skłonie.
  Przy zaburzeniach czucia w stopach nie jest wskazane bieganie, zwłaszcza po twardym podłożu, ćwiczenia na stopniu czy na bieżni, ponieważ sprzyjają uszkodzeniu stóp, które może nie zostać odpowiednio wcześnie zauważone.
  Rodzajem wysiłku, którego osoby z cukrzycą nie powinny podejmować, są duże wysiłki siłowe – takie, podczas których następuje bardzo znaczne napięcie mięśni przy stosunkowo niewielkim ruchu – tak, jak podczas dźwigania ciężarów. Taki wysiłek powoduje znaczny wzrost ciśnienia krwi i obciążenie układu krążenia. Wysiłki tzw. Oporowe, podczas których praca mięśni powoduje przemieszczanie niewielkich ciężarów, są wartościowym elementem treningów podejmowanych dla zdrowia. Raczej nie należy decydować się na zajęcia w siłowni. Jeżeli ta forma ćwiczeń nam odpowiada, najwłaściwsze będą wielokrotne powtórzenia z minimalnym obciążeniem. Zdecydowanie przeciwwskazane są wysiłki statyczne, np. podnoszenie dużych ciężarów.
  
  Przed podjęciem bardziej intensywnych ćwiczeń powinno się zgłosić do lekarza w celu wykonania badań oceniających stan serca (EKG, próba wysiłkowa) oraz obecność późnych powikłań (ocena dna oczu, układu nerwowego i nerek).
  Środki ostrożności niezbędne podczas podejmowania wysiłku fizycznego przez osobę z cukrzycą
  Wysiłek fizyczny opiera się na pracy mięśni, które spalają glukozę, aby uzyskać energię. Taki wysiłek u osoby z cukrzycą w pewnych okolicznościach może powodować nadmierne zmniejszenie stężenia cukru we krwi – niedocukrzenie. Można się jednak przed tym zabezpieczyć stosując kilka prostych zasad: 
• nie należy ćwiczyć na czczo. Najlepiej wysiłek podejmować około 2 godziny po lekkim posiłku,
• idąc na spacer lub na trening, powinno się mieć przy sobie łatwo przyswajalne węglowodany – np. glukozę, cukier w kostkach,
• należy posiadać identyfikator informujący o chorobie,
• nie wolno podejmować ćwiczeń, jeżeli poziom cukru sprawdzony przed wysiłkiem wynosi poniżej 100 mg/dl (5,5 mmol/l) lub powyżej 300 mg/dl (16,6 mmol/l). Wartość 250 mg/dl (13,8 mmol/l) jest również zbyt wysoka, jeżeli równocześnie stwierdza się obecność ciał ketonowych w moczu,
• nie wolno podejmować wysiłku fizycznego w czasie przeziębienia, trwania jakiegokolwiek stanu zapalnego w organizmie, grypy, gorączki bądź złego samopoczucia,
• konieczne jest zapewnienie odpowiedniego spożycia płynów, nie dopuszczając do wystąpienia uczucia pragnienia.
  W trakcie wysiłku fizycznego pocimy się i w ten sposób dochodzi do utraty wody z organizmu. Aby nie doprowadzić do odwodnienia i przegrzania organizmu, należy pić w trakcie ćwiczeń. Najlepiej wypijać co 20 minut około 150 – 200 ml płynu. Jeżeli wysiłek trwa dłużej (np. kilkugodzinna wyprawa rowerowa), napój powinien zawierać cukier, który dostarczy energii i umożliwi jednocześnie zabezpieczenie przed niedocukrzeniem.

Jak naturalnie zwalczyć cukrzycę?

Wszystko o czym pisałem wcześniej nie oznacza jednak, że cukrzyca jest nie do uniknięcia. Wręcz przeciwnie. Relatywnie łatwo ją uniknąć. Trzeba tylko stosować się do odpowiednich zaleceń żywieniowych, a także zwiększyć aktywność fizyczną. Te wskazówki pomogą Ci zapobiec cukrzycy:

WITAMINA E. Najskuteczniejsza z witamin w walce z cukrzycą. Fińscy naukowcy dowiedli, że Ci, którzy spożywali produkty bogate w witamine E mieli o 22% mniejsze ryzyko zachorowania na cukrzycę, niż Ci, którzy zjadali jej mniej. Zapobiega ona także niszczącym działaniom wolnych rodników, które uaktywniają się w wyniku cukrzycy. Zalecana dawka to ok. 6,7 mg.

• Pestki słonecznika (18mg na 100g)
• Migdały (6 mg na 100g)
• Pistacje (5,1 mg na 100g)
• Pestki dyni (4mg na 100g)
• Sok warzywny (12 mg w 240ml)
• Tuńczyk (9,1 mg na 100g)
• Awokado (3mg na jeden owoc)
• Czerwona papryka, sałata, szpinak (ok. 2,8mg na 100g)
• Orzechy ziemne (2 mg na 100g)

INDEKS GLIKEMICZNY. Warto zapoznać się z indeksem glikemicznym ponieważ możesz ustalić jak szybko węglowodany zawarte w danym produkcie są przemieniane w glukozę i docierają do krwiobiegu. Podczas badań w Harvardzie wykazano, że mężczyźni, którzy spożywali produkty spożywcze o niskim indeksie glikemicznym zmniejszyli o 37% prawdopodobieństwo cukrzycy.

Spożywaj produkty o niskim indeksie glikemicznym:

• Warzywa (awokado, szpinak, szparagi, szczaw, soja, seler naciowy, rzodkiew, sałata, por, papryka, ogórek, koper, kapusta, cukina, cebula, fasola, kalafior, rzepa, ciecierzyca, pomidory)
• Owoce (jabłka, brzoskwinie, nektarynki, pomarańcze, granat, figi, mandarynki, morele, maliny, truskawki, grejpfrut, wiśnie, agrest, borówki, czarna porzeczka)
• Wołowina
• Wino wytrawne (czerwon, białe)
• Ryby, owoce morza
• Kawa, herbata
• Przyprawy (oregano, bazylia, wanilia, itp.)
• Orzechy włoskie, laskowe, nerkowce, pistacje
• Makaron chiński (sojowy lub fasoli mung)

Unikaj natomiast produktów o wysokim indeksie glikemicznym:

• Piwo
• Ziemniaki pieczone, smażone
• Ryż
• makaron
• Chleb z białej mąki, mąka ziemniaczana, biała mąka
• Napoje słodzone, soki, napoje gazowane
• Pizza
• Dżem z cukrem,  kabaczek, buraczki, majonez, miód,

BŁONNIK ROZPUSZCZALNY. Błonnik ,kóry łatwo się rozpuszcza zmniejsza ryzyko zachorowania na serce, niektóre rodzaje raka i cukrzycę.

• rośliny strączkowe (fasola, soja)
• płatki owsiane, owies
• niektóre owoce i soki owoce (śliwki, banany, miąższ jabłek i gruszek, morele, brzoskwinie)
• niektóre warzywa takich jak brokuły, marchew, karczoch, brukselka, kalarepa, pasternak)
• bulwy korzeni i warzyw korzeniowych, takich jak słodkie ziemniaki i cebula (skórki są źródła błonnika nierozpuszczalnego)
• łuski nasion (babka śródziemnomorska) - błonnik rozpuszczalny (substancje śluzowe)